اقتصاد اهل مدین (قرآن)یکی از تخلفات مالی اهل مدین نوعی آزاد اندیشی مطلق در تصرفات مالی بود، که کم فروشی و از چشم انداختن اجناس دیگران بین آنها رواج داشت. ۱ - اقتصاد اهل مدین۱.۱ - رواج کم فروشیمیان اهل مدین کم فروشی و از چشم انداختن اجناس دیگران رواج داشت: والی مدین اخاهم شعیبا قال یـقوم اعبدوا الله... فاوفوا الکیل والمیزان ولاتبخسوا الناس اشیآءهم... «و به سوی مدین، برادرشان شعیب را (فرستادیم) گفت: «ای قوم من! خدا را بپرستید، که جز او معبودی ندارید! دلیل روشنی از طرف پروردگارتان برای شما آمده است بنا بر این، حق پیمانه و وزن را ادا کنید! و از اموال مردم چیزی نکاهید! و در روی زمین، بعد از آنکه (در پرتو ایمان و دعوت انبیاء) اصلاح شده است، فساد نکنید! این برای شما بهتر است اگر با ایمان هستید» ویـقوم اوفوا المکیال والمیزان بالقسط ولاتبخسوا الناس اشیآءهم... «و‌ای قوم من! پیمانه و وزن را با عدالت، تمام دهید! و بر اشیاء (و اجناس) مردم، عیب نگذارید و از حق آنان نکاهید! و در زمین به فساد نکوشید!» ۱.۱.۱ - اصل در معاملاتآیه مجددا روی نظام اقتصادی آنها تاکید می کند و اگر قبلا شعیب قوم خود را از کم فروشی نهی کرده بود در اینجا دعوت به پرداختن حقوق مردم کرده، می گوید: "ای قوم! پیمانه و وزن را با قسط و عدل وفا کنید" (و یا قوم اوفوا المکیال و المیزان بالقسط). و این اصل یعنی اقامه قسط و عدل و دادن حق هر کس به او باید بر سراسر جامعه شما حکومت کند. ۱.۱.۲ - رواج تقلب و کم فروشیشعیب که نسبش طبق تواریخ با چندین واسطه به"ابراهیم" می رسد، مبعوث به سوی اهل مدین گردید، مدین از شهرهای شام بود و مردمی تجارت پیشه و مرفه داشت، که در میان آنها بت پرستی و همچنین تقلب و کم فروشی در معامله کاملا رائج بود. ۱.۲ - آزاد اندیشی در تصرفات مالیمیان مردم مدین نوعی آزاد اندیشی مطلق در تصرفات مالی وجود داشت: قالوا یـشعیب اصلوتک تامرک... او ان نفعل فی امولنا ما نشـؤا... «گفتند: «ای شعیب! آیا نمازت به تو دستور می دهد که آنچه را پدرانمان می پرستیدند، ترک کنیم یا آنچه را می خواهیم در اموالمان انجام ندهیم؟! تو که مرد بردبار و فهمیده ای هستی!» ۱.۳ - رسالت شعیبتنظیم روابط اقتصادی عادلانه و خرید و فروش منصفانه میان اهل مدین، از رسالت‌های شعیب علیه‌السّلام بود: والی مدین اخاهم شعیبا قال یـقوم اعبدوا الله... فاوفوا الکیل والمیزان ولاتبخسوا الناس اشیآءهم... «و به سوی مدین، برادرشان شعیب را (فرستادیم) گفت: «ای قوم من! خدا را بپرستید، که جز او معبودی ندارید! دلیل روشنی از طرف پروردگارتان برای شما آمده است بنا بر این، حق پیمانه و وزن را ادا کنید! و از اموال مردم چیزی نکاهید! و در روی زمین، بعد از آنکه (در پرتو ایمان و دعوت انبیاء) اصلاح شده است، فساد نکنید! این برای شما بهتر است اگر با ایمان هستید» والی مدین اخاهم شعیبا قال یـقوم اعبدوا الله ما لکم من الـه غیره ولاتنقصوا المکیال والمیزان... «و بسوی «مدین» برادرشان شعیب را (فرستادیم) گفت: «ای قوم من! خدا را پرستش کنید، که جز او، معبود دیگری برای شما نیست! پیمانه و وزن را کم نکنید (و دست به کم فروشی نزنید)! من (هم اکنون) شما را در نعمت می بینم (ولی) از عذاب روز فراگیر، بر شما بیمناکم!» ۱.۳.۱ - تعالیم شعیب" فاوفوا الکیل و المیزان و لا تبخسوا الناس اشیاءهم و لا تفسدوا فی الارض بعد اصلاحها" شعیب علیه‌السّلام نخست قوم خود را پس از دعوت به توحید که اصل و پایه دین است به وفای به کیل و میزان و اجتناب از کم فروشی که در آن روز متداول بوده دعوت نموده، و ثانیا آنان را دعوت به این معنا کرده که در زمین فساد ایجاد نکنند، و بر خلاف فطرت بشری- که همواره انسان را به اصلاح دنیای خود و تنظیم امر حیات دعوت می‌کند- راه نروند. ۱.۴ - فراوانی نعمتاهل مدین از نعمت‌های فراوان و ارزانی در زمان شعیب علیه‌السّلام برخورداری بودند: والی مدین اخاهم شعیبا قال یـقوم اعبدوا الله ما لکم من الـه غیره ولاتنقصوا المکیال والمیزان انی ارلـکم بخیر... «و بسوی «مدین» برادرشان شعیب را (فرستادیم) گفت: «ای قوم من! خدا را پرستش کنید، که جز او، معبود دیگری برای شما نیست! پیمانه و وزن را کم نکنید (و دست به کم فروشی نزنید)! من (هم اکنون) شما را در نعمت می بینم (ولی) از عذاب روز فراگیر، بر شما بیمناکم!» (امام صادق علیه‌السّلام درباره «انی اراکم بخیر» فرمود: مقصود، ارزانی قیمت میان آنان بود.) ۱.۴.۱ - رزق وسیع" انی اراکم بخیر"- یعنی من شما را در خیر مشاهده می کنم و می بینم که خدای تعالی به شما مال بسیار و رزقی وسیع و بازاری رواج داده، بارانهای به موقع، محصولات زراعی شما را بسیار کرده و با این همه نعمت که خدا به شما ارزانی داشته چه حاجتی به کم فروشی و نقص در مکیال و میزان دارید؟ و چرا باید از این راه در پی اختلاس مال مردم باشید و به مال اندک مردم طمع ببندید و در صدد به دست آوردن آن از راه نامشروع و به ظلم و طغیان برآیید؟ ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۴۳۶، برگرفته از مقاله «اقتصاد اهل مدین». |